عصب پژوهي اخلاق[1] چيست؟

عصب پژوهی اخلاق به طور كلي به دو دسته قابل تقسيم است. دسته اول به نتایج و پیامدها سر راست و آشكار عصب پژوهي شناختي[2] اي معطوف است كه به عنوان فهم محدودي از عصب پژوهي اخلاق قابل ارجاع و اشاره است. عصب پژوهي اخلاق با نتایج و پیامدهای عملي تر و شخصي تري از شناخت عصب پژوهانه[3] سروكار دارد. به عنوان مثال، پيشرفت سريع در عصب پژوهي شناختي به ما امکان می دهد تا شيوۀ فهميدن و مداوا كردن اختلال هاي عصب - روان شناختي[4] را اساسا متحول نماییم. عصب پژوهي اخلاق به ما امکان می دهد تا كاركرد عصب شناختي را از رهگذر تكنينك هاي مهندسي بديعِ عصب – داروشناختي[5]، تحريك عصبي[6] و عصب - ژنتيك[7] تقويت و احيا کنیم. ما چه بسا قادريم كه درمان هاي بديعي براي افسردگي، پسا استرس آسيب زاد[8]، اختلال بيش فعالي با كمبود توجه (ADHD[9])و بسياري از اختلالاهاي شخصيت ديگر به دست دهيم. ما چه بسا همچنين قادريم كه ساير جنبه هاي شناخت را با تكيه بر آنچه كه شخص خواهان آن است كاهش دهيم يا بسط دهيم. نتایج و پیامدهای تكنولوژي تصوير برداري از مغز[10] كه الان عموماً هم در پژوهش هم در عمل پزشكي بكار گرفته مي شود، مسائلي را راجع به خلوت ذهني(mental privacy)، فن تشخيص(diagnostics) و رفتار پيش گويي(diagnostics) به دست مي دهد. يكي از تنگناهاي و پيچيدگي هاي اخلاقي[11] اين است كه آيا بیماران حق دارند كه بداند اسكن مغزشان چه اطلاعاتي را دربارۀ آنها و آينده آنها برملا و آشكار مي كند يا نه. مضافاً بر اينكه، اگر اين اطلاعات به دست افراد خطاكار بيفتد چه بسا از آن بيماران سوء استفاده می كنند و اطلاعات محرمانه و خصوصي شان را كه از طريق اسكن مغزشان برملا شد به نفع خودشان بكار می گيرند. دانشي كه از رهگذر علوم شناختي تحصيل شد، همراه با تكنولوژي تصويري مغز، شايد روزي به ما اين امكان را بدهد كه فكر انسان ها را بخوانيم و حتي انديشه ها و پيش بيني ها افراد را مشاهده كنيم.


دسته دوم عصب پژوهي اخلاق، به عنوان مفهوم وسيعي از عصب پژوهي اخلاق قابل ارجاع و اشاره است. به عكس مفهوم محدود عصب پژوهي اخلاق كه پيشتر تعريف شد مشخصه اصلي اين دسته از عصب پژوهي اخلاق اين است كه با نتایج و پیامدهای دور – باشيِ[12] شناخت عصب پژوهانه سروكار دارد، يعني نتایج و پیامدهای فلسفي و اجتماعي. مسئلۀ روان درماني در برابر بهبود در اينجا بجاست؛ آيا چنين شناختي بايد براي تقويت كاركرد عصبي ما بكار گرفته شود؟  چنين تغيير عميقي در ساخت عصبي شناختي جديد چه نتایج و پیامدهای اجتماعي درازمدتی به همراه دارد؟ آيا ما هنوز انسانيم يا آيا ما از محدوديت هاي عصب شناختي خودمان فرا خواهيم گذشت تا به وجود فرا – انساني نائل آييم؟ آيا اين يك نتيجه مطلوب است؟ پس مسئله اين است كه چگونه ما مسئوليت اخلاقي را نسبت مي دهيم با فرض اينكه عصب پژوهي شناختي چه بسا نور تازه اي، هم به شيوۀ تصميم گيري هاي انسان ها هم به ماهيت انگيزه هاي اساسي ما، مي تاباند تا به شيوۀ هاي خاصي عمل كنيم. ما چگونه مي توانيم به باورهاي اخلاقي مان اعتماد كنيم حال آنكه كاشف به عمل آمد كه باور محصول تأمل عقلاني نبود بلكه تبييني از داوري عاطفي و احساسي، نگرشي از مخالفت يا شهودِ اخلاقي پيش - انديشه ورزانه اي كه متمايز و آشكار، فهم ناپذير و موجز نسبت به تأمل عقلاني است، بود. آيا اين تصوير به حامي بزرگتري از نسبي گرايي اخلاقي تبدیل نمي شود؟ بنابرين آنچه عصب پژوهي به ما مي گويد بي گمان نتایج و پیامدهایی در خصوص اينكه ما چگونه مسئوليت اخلاقي و قانوني، مسئوليت جنايي و رضايت آگاهانه را برآورده مي كنيم، خواهد داشت. ما چه بسا ناگزيريم شيوه نسبت دادن مسئوليت به افرادي كه افعال شان منتج از عامليت عقلاني[13] نیست را تغيير دهيم.

همچنين افزون بر اين، پیامدها و نتایجی در اینجا وجود دارد که به بحث هايی دربارۀ مفهوم "شخص بودگي[14]" مربوط است. اگر شخص بودگي برطبق ملاك كافي و ضروري تعريف شود، (يعني) چيزي كه به فرايندهاي مغزي قابل فروكاستن است، آنگاه آيا ما داراي مجموعه اي از ملاك هاي عيني  هستیم تا بين شخص ها و ناشخص ها تمايز بگذاريم؟ در حاليكه اين(شخص بودگي) بحث قابل توجهي در فلسفه علم نسبت به مسائل وجودشناسي و انواع طبيعي است، نتایج و پیامدهای فراواني هم وجود دارد که به بحث هاي سقط جنين، كشتن ترحمي، حقوق حيوان، جنين ها، مرگ مغزي و اهداي عضو مربوط است. با فقدان اجماع دربارۀ چيستي ملاك هاي كافي و ضروري، ما چه بسا ناگزيريم بپذيريم كه شخص بودگي يك توهم است و آن مفهوم را به كنار بنهيم. پيشتر واكنش هاي فراواني به چنين نتایج و پیامدها نيست انگارانه وجود داشته است.

منبع:

Bioethics Research Notes 19(3): September 2007

Neuroethics: The Law and The Person

By Matthew Tieu   

-------------------------------------------------------

[1] Neuroethics

[2] cognitive neuroscience

[3] neuroscientific knowledge

[4] neuropsychological disorders

[5] neuro-pharmacological

[6] neuro-stimulation

[7] neuro-genetic

[8] post traumatic stress

[9] Attention-Deficit Hyperactivity Disorder

[10] brain imaging technology

[11] ethical dilemmas

[12] distal implications

[13] rational agency

[14] personhood